مادامی که دندان های سالم در دهان هستند و فرد عمل جویدن را انجام می‌دهد، استخوان آن تحریک می‌شود و به ترمیم و رشد خود می‌پردازد. زمانی‌که دندان ها پوسیده می‌شوند و پزشک مجبور است دندان را خارج کند، دیگر دندانی داخل فک قرار ندارد که فک را به رشد و بازسازی تحریک کند، در‌نتیجه استخوان فک تحلیل می‌رود. البته سرعت این تحلیل به عوامل مختلفی بستگی دارد.
لثه‌ها ممکن است که در اثر عدم رعایت بهداشت یا برخی بیماری‌ها از بین بروند و دیگر به صورت طبیعی ترمیم نشوند. در این صورت، شخص به پیوند لثه یا پیوند استخوان طبیعی و مصنوعی نیاز خواهد داشت. به همین جهت در ادامه با عوامل موثر در از بین‌رفتن لثه و استخوان و راه‌های انجام پیوند استخوان فک و پیوند لثه آشنا خواهید شد.
عواملی که باعث می‌شوند پیوند استخوان فک انجام شود
در واقع عواملی که نیاز به پیوند استخوان فک را ایجاد می‌کنند، همان مواردی هستند که موجب تحلیل آن شده‌اند و باعث می‌شوند که استخوان فک کیفیت و سلامت خود را از دست بدهد. این عوامل شامل موارد زیر است:
- تومور
استخوان فک ممکن است که میزبان تومورهای خوش‌خیمی باشد که علی‌رقم خطر کم، باید درمان شوند و درمان آن‌ها با برداشت بخشی از استخوان فک همراه است. با توجه به اینکه این بخش ترمیم نخواهد شد، نیاز است که از روش‌های پیوند استخوان فک جهت جایگزینی آن استفاده شود.
- عفونت باکتریایی
این دسته از عفونت‌ها با اصطلاح پزشکی استئومیلیت شناخته می‌شوند. استئومیلیت با ایجاد التهاب و عفونت، جریان خون در استخوان فک را به حداقل می‌رساند. جهت رفع این عفونت از آنتی‌بیوتیک استفاده می‌شود، اما بخش آسیب‌دیده استخوان تنها با پیوند استخوان فک قابل درمان است.
- دندان مصنوعی
در این تیتر منظور از دندان مصنوعی، دست دندان است که روی لثه قرار می‌گیرد. هنگام استفاده از دندان مصنوعی علاوه بر اینکه به علت نبود دندان داخل فک، هیچ تحریکی جهت استخوان‌سازی صورت نمی‌گیرد، دندان مصنوعی با فشاری که به فک‌ها وارد می‌کند، تخریب استخوان را تسریع خواهد کرد.
- بیماری‌های غیر مرتبط با دهان و دندان
شاید تصور شود که بیماری‌هایی نظیر پوکی استخوان یا دیابت نوع دو، تاثیری در سلامت دهان و دندان ندارند، اما این یک تصور غلط است. این گونه بیماری‌ها به مرور زمان و در صورت عدم درمان، ممکن است که به تحلیل استخوان فک کمک کند و فرد را مجبور کند که به پیوند استخوان فک به صورت طبیعی و مصنوعی روی آورد.
روش‌های پیوند استخوان فک
در مواقعی که شخص به استفاده از ایمپلنت تمایل دارد، نیاز است که استخوان فک او در شرایط مناسبی قرار داشته باشد. در این مرحله پزشک معالج، با انجام عکس رادیوگرافی و تست تراکم استخوان، در رابطه با آمادگی فرد جهت انجام ایمپلنت تصمیم‌گیری می‌کند. در صورتی‌که فرد بخشی از استخوان فک خود را از دست داده باشد، به یکی از روش‌های زیر پیوند استخوان فک برای او انجام خواهد شد.
- استفاده از پودر استخوان در پیوند استخوان فک
موادی که به پودر استخوان معروف هستند، در واقع ذرات پودری شکلی به شمار می‌روند که پس از تزریق به محل، از بین رفته و شرایط کشت مجدد سلول‌های استخوانی را فراهم می‌کنند. این مواد که در همان زمان ایمپلنت در حفره دهان قرار می‌گیرند، بافت استخوانی را ترمیم خواهند کرد.
- پیوند استخوان اتوگرافت
روش پیوند استخوان فک به روش اتوگرافت، کم‌ترین درصد انتقال آلودگی را دارد. به این دلیل که استخوان از بدن خود شخص استخراج می‌شود و هم زمان با انجام ایمپلنت جایگذاری خواهد شد. جهت این کار معمولاً از استخوان کرست ایلیاک استفاده می‌شود. با وجود احتمال پایین انتقال بیماری در این پیوند، اتوگرافت برای بیماران ناخوشایند است. به این دلیل که به انجام جراحی ثانویه نیاز دارد که درد و دوران نقاهت مضاعفی به بیمار تحمیل خواهد کرد.
- پیوند استخوان زنوگرافت
پیوند استخوان فک به شیوه زنوگرافت به پیوند استخوان از بدن حیواناتی همچون گاو اشاره دارد که معمولاً در این روش استفاده نمی‌شود. به این دلیل که واکنش سیستم ایمنی در زنوگرافت نسبت به روش‌های دیگر بیشتر است. در این شیوه، کلاژن استخوان گاو که ماده‌ای انعطاف‌پذیر به‌شمار می‌رود فرآوری می‌شود و به صورت پودر درمی‌آید.
- پیوند استخوان آلوگرافت
اگر پزشک استخوان مورد نیاز را از بدن شخص دیگر بردارد، نام عمل پیوند آلوگرافت خواهد بود. در این روش، استخوان استخراج‌شده با اشعه گاما کاملاً استریل می‌شود و سلامت آن از هر لحاظ بررسی خواهد شد. درست است که در این روش، عمل جراحی در بدن فرد انجام نمی‌شود، اما با وجود تمامی پیشگیری‌ها، امکان انتقال بیماری وجود خواهد داشت. طبق تحقیقات انجام‌شده، این روش کم‌ترین میزان موفقیت را بین سایر روش‌های پیوند استخوان فک دارد.
- پیوند استخوان آلوپلاستیک
استفاده از هیدروکسی آپاتیت یا شیشه زیست فعال، نوعی پیوند استخوان فک به شکل مصنوعی به شمار می‌رود. بهره‌گیری از آلوپلاستیک خطر انتقال بیماری را به صفر می‌رساند و کم‌ترین میزان واکش‌زایی در این روش پیوند گزارش شده‌است. اما احتمال موفقیت کم‌تری نسبت به پیوند اتوگرافت دارد.
عواملی که باعث می‌شوند به پیوند لثه انجام شود
نقش لثه در سلامت دهان و دندان انکارناپذیر است؛ به این جهت که از جمله بافت‌هایی است که به نگهداری و حمایت دندان ها می‌پردازد. البته استخوان آرواره یا آلوئول و الیاف ریشه دندان نیز به کمک لثه می‌آیند. لثه اطراف دندان را پر می‌کند و فضای بین مخاط دهان را پوشش می‌دهد. در این رابطه باید بدانید که برخی از بیماری‌ها منجربه آسیب‌دیدگی بافت‌های نگهدارنده دندان و لقی آن می‌شوند. این عوامل ممکن است که موجب نابودی لثه و نیاز شخص به پیوند لثه شود.
- ژنژیویت
ژنژیویت یا آماس لثه در اثر فعالیت میکرو ارگانیسم‌ها به‌وجود می‌آید. این مشکل عموماً به دلیل عدم رعایت بهداشت در تمامی سنین به خصوص در دوران بلوغ بروز پیدا می‌کند. ژنژیویت با قرمزی، تورم لبه لثه، خارش و سوزش و بوی بد دهان همراه است. این مشکل با جرم گیری یا جراحی لثه از بین خواهد رفت، اما در صورت عدم درمان، باید پیوند لثه انجام شود.
- تحلیل‌رفتگی لثه
تحلیل‌رفتگی لثه به مرور زمان رخ می‌دهد و موجب نمایان شدن ریشه دندان می‌شود. این مشکل حتی ممکن است که استخوان پشتیبان دندان را نیز تحت تاثیر قرار دهد. عقب نشینی لثه علاوه بر حساسیت دندان به خوراکی‌های گرم و سرد، بر زیبایی لبخند شخص نیز تاثیر منفی دارد. عواملی همچون استفاده از مسواک‌هایی با بافت خشن، دندان‌قروچه، مصرف دخانیات و ارتودنسی در تحلیل‌رفتگی لثه موثر هستند. البته با کمک پیوند لثه از پیش‌روی این مشکل جلوگیری خواهدشد.
انواع پیوند لثه
پیوند لثه به بهبود خط لبخند و زیبایی شخص کمک خواهد کرد و حساسیتی که به دلیل نمایان شدن ریشه دندان ناشی می‌شود را از بین می‌برد. با این روش، روند تحلیل و نابودی لثه متوقف خواهد شد که این مزایا نهایتاً به بهبود سلامت دهان و دندان منجر می‌شود. این جراحی به سه روش کلی انجام می‌شود که در ادامه هر یک از این روش‌های پیوند لثه را به صورت مختصر توضیح می‌دهیم.
- پیوند لثه آزاد
جهت پیوند لثه به صورت آزاد بخشی از بافت سقف دهان برداشته می‌شود و به ناحیه مورد نظر بخیه می‌شود. برای اشخاصی که بافت لثه آن‌ها نازک است و جهت درمان این مشکل مادرزادی به بافت بیشتری نیاز دارند، معمولاً از پیوند لثه آزاد استفاده خواهد شد.
- پیوند لثه پایه‌دار
اگر بافت پیوندی از لثه برداشته شود و به بخش مورد نظر بخیه شود، نوع روش پیوند لثه پایه‌دار خواهدبود. در این حالت، بخش کناری از لثه ناحیه آسیب‌دیده برش می‌خورد و در حالی که یک طرف از آن به بافت اصلی متصل است، به سمت ناحیه مورد نظر کشیده می‌شود. پیوند لثه به صورت پایه‌دار، تنها زمانی مفید خواهد بود که در اطراف دندان نمایان شده، لثه به اندازه کافی وجود داشته باشد.
- بافت همبند
در پیوند لثه به کمک بافت همبند، بخشی از پوست سقف کنار زده می‌شود و بافت زیرین آن جهت انجام جراحی برش زده می‌شود. این بخش به ناحیه تحلیل‌رفته لثه، بخیه می‌شود. بر پوست ناحیه برش‌خورده سقف نیز باید بخیه انجام شود. با اینکه این روش متداول‌ترین روش جراحی پیوند لثه است، برخی از پزشکان و متقاضیان ترجیح می‌دهند که به جای بافت سقف دهان از بانک بافت یا پروتئین‌های خاص استفاده کنند که لثه به شکل طبیعی ترمیم شود.
برخی بیماری‌ها و عوامل همچون تصادف، عفونت، استفاده از دندان مصنوعی و‌غیره، استخوان فک دندان را با مشکل مواجه می‌کند و موجب از بین‌رفتن بخشی از آن می‌شود. جهت بازگردانی کارکرد طبیعی استخوان فک و انجام ایمپلنت به پیوند استخوان فک نیاز است. روش‌هایی همچون اتوگرافت، آلوگرافت، زنوگرافت و آلوپلاستیک مواردی هستند که جهت پیوند استخوان فک استفاده می‌شوند و هر یک مزایا و معایب مختص به خود را دارند.
لثه نیز در اثر ژنژیویت و تحلیل‌رفتگی ممکن است که به پیوند نیاز داشته باشد. پیوند لثه نیز به‌شکل پیوند پایه‌دار، بافت همبند و آزاد انجام می‌شود. استفاده از این روش‌ها علاوه بر زیبایی خط لبخند، حساسیت و درد دندان را نیز کاهش می‌دهد.